کتیبه ی استوانه ای کوروش بزرگ اولین متن تاریخی بشر برای حقوق مظلومان و یا بهتره بگم حقوق انسانها نوشته شده است همین استوانه خود نشان از این دارد که کوروش بزرگ یک شالوده شکن واقعى بوده است. این کتیبه تقریباً همزمان است با کتیبه هاى شاهان بین النهرین که مقتدرانه به تاخت و تاز هاى بى امانشان مى نازند و به پامال کردن حقوق ملل مغلوب هم، همان چیزى که در کتیبه کوروش بدان ارج نهاده مى شود. بد نیست یه نگاهى به برخى سنگ نوشته ها و کتیبه هاى بازمانده از نبوکد نصر، پادشاه بابل بندازیم و سپس آن را با استوانه بشردوستانه کوروش مقایسه کنیم.
نبوکد نصر با افتخار و جبروت مى گوید:
«فرمان دادم که صد هزار چشم درآورند و صد هزار قلم پا را بشکنند، با دست خودم چشم فرمانده دشمن را درآوردم، هزاران پسر و دختر را زنده زنده در آتش سوزاندم، خانه را چنان کوفتم که دیگر بانگ زنده اى از آنجا برنخیزد.»
اما فرمان کوروش، فرمان نکوداشت انسانیت است و بال و پر گسترانیدن آن در آسمانى فراخ، نگاهى به مندرجات استوانه کوروش نشان مى دهد که پر بیراه نیست اگر کوروش را نخستین تدوین کننده منشور حقوق بشر انگاریم:
«من به هیچ کس اجازه ندادم که سرزمین سومر و اکد را دچار هراس کند. من نیازمندى هاى بابل و همه پرستشگاه هاى آنان را در نظر گرفتم و در بهبود وضعشان کوشیدم. من یوغ ناپسند مردم بابل را برداشتم، خانه هاى ویران آن ها را آباد کردم. من به بدبختى هاى آن ها پایان بخشیدم. مردوک خداى بزرگ از کردارم خوشنود شد. من همه ساکنان را گرد آوردم و خانه هایشان را به آنان باز پس دادم. من فرمان دادم که همه مردم در پرستش خداى خود آزاد باشند و بى دینان آنها را نیازارند. فرمان دادم که هیچ یک از خانه هاى مردم خراب نشود. فرمان دادم که هیچ کس اهالى شهر را از هستى ساقط نکند.»
بسیارى از مواد اعلامیه جهانى حقوق بشر، الهام یافته از فرامین کوروش بزرگ است. در واقع گویى روح نگاه بلند کوروش به انسان و آزادى انسانى در کالبد اعلامیه جهانى نیز دمیده شده است . سال ها پس از مرگ کوروش و وقتی که اسلام به منزله دیانتى پاسدار شرافت انسانى به ظهور رسید، باز بانگى برافراشته شد که نویدبخش نکوداشت انسان بود. نواى پیامبر اسلام که هم در مرامنامه حکومت اسلامى در مدینه و هم در خطابه حجه الوداع، حرمت حفظ جان، مال و آبروى انسان ها پررنگ است و البته در جاى جاى کتاب مقدس مسلمانان، قرآن کریم.
واین برای ما ایرانیها که اولین و هم اکنون تنها رعایت کننده حقوق سایر مردم و بشریت هستیم افتخاری بس بزرگ و جاودانی است.
